Tallinn...
Şimdiye kadar 80den fazla şehir gördüm.Hiçbirisi beni tallinn kadar etkilememiştir.Nazarımda hala helsinkiyle beraber dünyanın en güzel 2 şehrinden birisidir.Değişeceğinide sanmam bunun.
Tallinn neresi?
Aslında bu şehir arap bir gezgin tarafından *keşfedilmiştir*(al-adrisi),1150 yıllarında.Şehir o zamandan bu yana tarihini dokunmadan korumakta.Bu ne demek?
Eski şehirde göreceğiniz surlar,kuleler ve aşagı yukarı bütün binalar en aşagı 400-500 yıllık demek.Sanırsam dünyada en iyi korunan eski şehirlerden birisine sahip kendisi.Adamlarda bunu çok iyi kullaniyor.Eski şehir alt ve üst şehir olarak 2ye ayriliyor.Eski şehire çogu yerden girilebilir,ama ben gelenegi bozmadım tabi:
İsterseniz fat margaret towerdan da girebilirsiniz:
Her iki türlü alt şehire gireceksiniz.Estonya diğer baltık ülkeleri gibi kehribariyla meşhur.Neler yapabildiklerini şu fotografla anlatayım:
Alt şehire girdikten sonra şöyle sokaklarda yürüyeceksiniz:
Aslında eski şehir karışık denilebilir,ufak tefek birbirine baglanan sokaklar labirent oluşturuyor.Ayrica alt şehirde ünlü bir meydan mevcut,her yol oraya çıkıyor aslında:
Son resimde sagda görülen olde hansa çok ünlü bir ortaçag restoranıdır.Yemekler bize uygun değil ama atmosfer için gidilesi bir mekan.Özellikle gece.
Alt şehirden üst şehire dogru gidiyoruz.Parlamento ve baltıkların en büyük ortodoks kilisesi burda.Ayrica yabancı ülke elçilikleri vs.de burda mevcut.
Eski şehrin ana girişi burası aslında:
Toplamda eski şehirde yarim gün harcanabilir.Bundan sonra asıl şehirdeki cumhuriyet anıtı görülebilir:
Aslında estonya ve diğer baltık ülkeleri 1918de bagımsızlıklarını ilan etti ve 2 sene sonra tekrar sovyetlerin etkisi altına girdiler.Soguk savaş boyunca batı ülkeleri ve türkiye tarafından tanınmadı bu olay.Kendileri sovyet egemenligini *istila* olarak tanımlayip kabul etmez.Ondan anıtta 1918-1920 yazar.
Bundan sonra aslında gezilecek çok fazla bi yer yok tallinnde.Rus çarı peter'in sarayı görülebilir kadriorg bölgesinde(gidemedim valla).Şehirde bir tane büyük alışveriş merkezi var bunun dışında.Sürüyle park vs.de mevcut.Birde rus mahallesine giderken ki stadyum görülebilir,şarkı devriminde önemli bir yeri var.
Bunun dışında gece hayatını bilmiyorum açıkçası,ama eston arkadaşımın dedigine göre gayet aktif bir gece hayatı var.İkinci büyük şehir olan tartu'dan bile insanlar geliyormuş eglenmeye.
Estonya hakkında genel bir bilgi verirsem:
-İlk insanlar m.ö 8000 yıllarında yerleşmiş buraya.Sonra finn-ugric kabileleri gelmiş.
-1000'li yıllarda ilk defa tartu şehrinin bahsi geçer yazılı metinlerde.
-Daha öncede yazdıgım gibi 1150li yıllarda al-idrisi diye bir arap gezgin tallinni *keşfeder*.
-Şehir ortaçağda aslında altın çagını yaşar.Almanların başta oldugu hansa ligindeki en önemli limanlardan biridir.Eski şehirdeki binaların çoguda bu dönemden kalmadır aslında.Sırf tallinne rakip olması için helsinki kurulur mesela baltic denizinin karşı tarafına.
-İkinci dünya savaşı sırasında almanlar baltıkları ele geçirir.Baltıklardaki yerleşik yahudi nüfusu kalmaz böylelikle.Almanların güç kaybettigi zaman stalin acımaz alır bütün baltık ülkelerini.
-Soguk savaş sırasında Stalin ülkenin bütün okumuş kesimini siberyaya sürer.Estonca yasaklanır,ruslar göç ettirilir estonyaya(standart bir politika bu aslında).
-1990ların başında bütün baltık ülkelerinin katıldıgı şarkı devrimiyle bağımsız olurlar tekrardan.
-1995te avrupa birligine başvurur diğer baltık ülkeleriyle beraber.
-2004ten şu anki krize kadar ülke ekonomik bir patlama yaşar inşaat sektörü ve teknoloji sayesinde.Skype'i bu adamlar yapmıştır mesela.Ülke krize kadar her sene %8-10 civari büyür.
-Kriz baltık ülkelerini ciddi vursada,estonya krizi en az hasarla geçirmektedir şu an.2011de euroya geçer.Krizin en önemli etkisi,yapılan yepyeni apartmanların bomboş olması ve baya ucuz olmasıdır avrupa standartlarında(250 eurodan başliyor kiralar,10-50mb internet falan dahil bunlara).
-Dil konusuna gelirsek;estonca ile fince arasındaki ilişki türkçe-azerice arasındaki ilişkinin aynisidir aslında.Bir fin,estonca bir cümleyi okuyup ana fikrini söyleyebilir size.Bunun dışında bu dil macarca ve türkçe ile de uzaktan akrabadır.Kelimeler yazıldıgı gibi okunur -birkaç harf hariç-,cümle yapisi da türkçeyle aynıdır.
-Son zamanlarda tallinn üniversitesinde türkçe ögretiliyordu,ben rastlamadım ama türkçe bilenler var deniyor.Kapattılar gerçi türkçe bölümünü.
-Şehirde fazla kebapçı yok,eski şehire girerken bi tane görmüştüm.Orasıda yarı internet cafe-yarı kebapçı gibi bi yerdi.
-Ülkenin en önemli ticaret partneri finlandiyadir,büyük abisidir en nihayetinde.
-Ciddi bir rus azınlık var ülkede.Rusların kendi mahalleleri mevcut ve sokakta yürürken rusları gayet iyi ayırabiliyorsunuz -özellikle geceleri-.Bagırıp çagıran,eğer hatunsa çok açık kıyafetler giyenler rus oluyor.Bu dedigimi bütün baltık ülkeleri için genelleyebiliriz.
-Halkı ruslara hakkaten kıldır.Bu dedigimde bütün baltık ülkeleri için geçerli.
-Avrupa genelinde görmedigim internet cafe konsepti var burada.Özellikle eski şehirde turistler için.
-Dünyanın en stabil internet altyapısı bu ülkede.
-Sovyetler bütün siber araştırmalarını estonyada yaptigi için teknoloji açısından ciddi manada gelişmiştir.Daha önce dedigim gibi skype burada geliştirilmiş.Telia-Sonera'nın AR-GE merkezi,Natonun siber ataklara karşı kurdugu güvenlik merkezi,ericssonun en büyük üretim merkezlerinden birisi tallinndedir.
-Bizde *size yeni teknoloji olarak 3gyi getirdik* bıdı bıdı derken,diğer baltık ülkeleriyle beraber 4g'ye geçmiş bir ülkedir.ABD'den önce geçtiler bu teknolojide,avrupada ilklerden birisi.
-Ülkenin büyük bir kısmı ücretsiz wireless agıyla kaplıdır.Tabiki ormanın ortasında yok lan.
-Avrupada sadece estonya vatandaşları kimlikleriyle internet üzerinden oy kullanabilir.Ayrica kimlik kartları kredi kartı olarakta kullanılabilir.Ayrieten kimlik kartı alırken vereceğiniz imza,kartın üzerindeki çipe kaydedilir ve kagıt üzerinde atacagınız herhangi bir imzayla eşit tutulur.En basit örnek olarak:banka işlemlerinde kagıt kullanılmaz genelde,kimlik kartıyla halledilir herşey,imzada verilmez çünkü kartın içindedir imza.
-Son çıkan değişikliklerle,ilkokul 1'den itibaren bütün çocuklara bilgisayar programlara dersleri verilecek.Adamlar koyun üretmiyo tabi.
-Ülkedeki göçmen sayısı baya baya az -büyük abisi finlandiyaya bakarak anliyoruz bunu-.Bunun en büyük nedeni estoncanın baya baya zor olması -fince gibi-,ve maaşların hala batı avrupa standardına gelmemiş olmasıdır.Ayrica ülkenin reklamını falan yapmıyo adamlar.
-İngilizce konusunda sıkıntı yok.Diğer baltık ülkelerinde sıkıntı çekebilirsiniz mesela,ama bu adamlar çatır çatır konuşuyor.
-Ülkede rus azınlık var ciddi miktarda.Sovyetler tarafından estonyaya göç ettirildikleri için estonca konuşmuyorlar(zaten sovyet zamanı konuşulmuyordu).1990larda ülke bagımsızlıgını ilan edince,rusya estonyada kalan rusları kabul etmemiş.Estonyada bunlara estonca bilmedigi için vatandaşlık vermeyince,adamlar ortada kalmış.Şu an sınırsız oturum izniyle ülkede yaşayabiliyolar.Devlet *alien's pasaport* veriyor kendilerine seyahat için.Estonca ögrenenlere vatandaşlıkta veriliyor.Kendi mahalleleri var almanyadaki türk mahalleleri gibi.Bu olay bütün baltık ülkeleri için geçerli aslında,ama estonyada baya belirgin.
-2004te Avrupa birligine giren dogu avrupa ülkeleri içinde slovenya ile birlikte en gelişmişi.
-Eğitim sistemi fin'lerin eğitim sistemine entegre şu an.Finlandiyanin eğitim sisteminin dünyanın en iyisi oldugu göz önüne alınırsa bu adamların önü açık.
-Finlerdeki gibi sauna kültürü hakim.
-Son yapılan istatistige göre,estonların %70'i herhangi bir tanrıya inanmiyor.Bunun en büyük nedeni olarak akla ilk sovyetler gelse de,diğer baltık ülkelerinde ateist oranı %40 civarlarinda gezdigi için,tek ihtimal olarak *kafaları çalişiyo bunların* diyebiliyorum.Ülkenin en sevdigim özellikleri arasındadır ayrica bu.
Tallinnle işim bittikten sonra nereye mi yollaniyorum?
Kaunas'a.
Şimdiye kadar 80den fazla şehir gördüm.Hiçbirisi beni tallinn kadar etkilememiştir.Nazarımda hala helsinkiyle beraber dünyanın en güzel 2 şehrinden birisidir.Değişeceğinide sanmam bunun.
Tallinn neresi?
Aslında bu şehir arap bir gezgin tarafından *keşfedilmiştir*(al-adrisi),1150 yıllarında.Şehir o zamandan bu yana tarihini dokunmadan korumakta.Bu ne demek?
Eski şehirde göreceğiniz surlar,kuleler ve aşagı yukarı bütün binalar en aşagı 400-500 yıllık demek.Sanırsam dünyada en iyi korunan eski şehirlerden birisine sahip kendisi.Adamlarda bunu çok iyi kullaniyor.Eski şehir alt ve üst şehir olarak 2ye ayriliyor.Eski şehire çogu yerden girilebilir,ama ben gelenegi bozmadım tabi:
Son resimde sagda görülen olde hansa çok ünlü bir ortaçag restoranıdır.Yemekler bize uygun değil ama atmosfer için gidilesi bir mekan.Özellikle gece.
Alt şehirden üst şehire dogru gidiyoruz.Parlamento ve baltıkların en büyük ortodoks kilisesi burda.Ayrica yabancı ülke elçilikleri vs.de burda mevcut.
Toplamda eski şehirde yarim gün harcanabilir.Bundan sonra asıl şehirdeki cumhuriyet anıtı görülebilir:
Bundan sonra aslında gezilecek çok fazla bi yer yok tallinnde.Rus çarı peter'in sarayı görülebilir kadriorg bölgesinde(gidemedim valla).Şehirde bir tane büyük alışveriş merkezi var bunun dışında.Sürüyle park vs.de mevcut.Birde rus mahallesine giderken ki stadyum görülebilir,şarkı devriminde önemli bir yeri var.
Bunun dışında gece hayatını bilmiyorum açıkçası,ama eston arkadaşımın dedigine göre gayet aktif bir gece hayatı var.İkinci büyük şehir olan tartu'dan bile insanlar geliyormuş eglenmeye.
Estonya hakkında genel bir bilgi verirsem:
-İlk insanlar m.ö 8000 yıllarında yerleşmiş buraya.Sonra finn-ugric kabileleri gelmiş.
-1000'li yıllarda ilk defa tartu şehrinin bahsi geçer yazılı metinlerde.
-Daha öncede yazdıgım gibi 1150li yıllarda al-idrisi diye bir arap gezgin tallinni *keşfeder*.
-Şehir ortaçağda aslında altın çagını yaşar.Almanların başta oldugu hansa ligindeki en önemli limanlardan biridir.Eski şehirdeki binaların çoguda bu dönemden kalmadır aslında.Sırf tallinne rakip olması için helsinki kurulur mesela baltic denizinin karşı tarafına.
-İkinci dünya savaşı sırasında almanlar baltıkları ele geçirir.Baltıklardaki yerleşik yahudi nüfusu kalmaz böylelikle.Almanların güç kaybettigi zaman stalin acımaz alır bütün baltık ülkelerini.
-Soguk savaş sırasında Stalin ülkenin bütün okumuş kesimini siberyaya sürer.Estonca yasaklanır,ruslar göç ettirilir estonyaya(standart bir politika bu aslında).
-1990ların başında bütün baltık ülkelerinin katıldıgı şarkı devrimiyle bağımsız olurlar tekrardan.
-1995te avrupa birligine başvurur diğer baltık ülkeleriyle beraber.
-2004ten şu anki krize kadar ülke ekonomik bir patlama yaşar inşaat sektörü ve teknoloji sayesinde.Skype'i bu adamlar yapmıştır mesela.Ülke krize kadar her sene %8-10 civari büyür.
-Kriz baltık ülkelerini ciddi vursada,estonya krizi en az hasarla geçirmektedir şu an.2011de euroya geçer.Krizin en önemli etkisi,yapılan yepyeni apartmanların bomboş olması ve baya ucuz olmasıdır avrupa standartlarında(250 eurodan başliyor kiralar,10-50mb internet falan dahil bunlara).
-Dil konusuna gelirsek;estonca ile fince arasındaki ilişki türkçe-azerice arasındaki ilişkinin aynisidir aslında.Bir fin,estonca bir cümleyi okuyup ana fikrini söyleyebilir size.Bunun dışında bu dil macarca ve türkçe ile de uzaktan akrabadır.Kelimeler yazıldıgı gibi okunur -birkaç harf hariç-,cümle yapisi da türkçeyle aynıdır.
-Son zamanlarda tallinn üniversitesinde türkçe ögretiliyordu,ben rastlamadım ama türkçe bilenler var deniyor.Kapattılar gerçi türkçe bölümünü.
-Şehirde fazla kebapçı yok,eski şehire girerken bi tane görmüştüm.Orasıda yarı internet cafe-yarı kebapçı gibi bi yerdi.
-Ülkenin en önemli ticaret partneri finlandiyadir,büyük abisidir en nihayetinde.
-Ciddi bir rus azınlık var ülkede.Rusların kendi mahalleleri mevcut ve sokakta yürürken rusları gayet iyi ayırabiliyorsunuz -özellikle geceleri-.Bagırıp çagıran,eğer hatunsa çok açık kıyafetler giyenler rus oluyor.Bu dedigimi bütün baltık ülkeleri için genelleyebiliriz.
-Halkı ruslara hakkaten kıldır.Bu dedigimde bütün baltık ülkeleri için geçerli.
-Avrupa genelinde görmedigim internet cafe konsepti var burada.Özellikle eski şehirde turistler için.
-Dünyanın en stabil internet altyapısı bu ülkede.
-Sovyetler bütün siber araştırmalarını estonyada yaptigi için teknoloji açısından ciddi manada gelişmiştir.Daha önce dedigim gibi skype burada geliştirilmiş.Telia-Sonera'nın AR-GE merkezi,Natonun siber ataklara karşı kurdugu güvenlik merkezi,ericssonun en büyük üretim merkezlerinden birisi tallinndedir.
-Bizde *size yeni teknoloji olarak 3gyi getirdik* bıdı bıdı derken,diğer baltık ülkeleriyle beraber 4g'ye geçmiş bir ülkedir.ABD'den önce geçtiler bu teknolojide,avrupada ilklerden birisi.
-Ülkenin büyük bir kısmı ücretsiz wireless agıyla kaplıdır.Tabiki ormanın ortasında yok lan.
-Avrupada sadece estonya vatandaşları kimlikleriyle internet üzerinden oy kullanabilir.Ayrica kimlik kartları kredi kartı olarakta kullanılabilir.Ayrieten kimlik kartı alırken vereceğiniz imza,kartın üzerindeki çipe kaydedilir ve kagıt üzerinde atacagınız herhangi bir imzayla eşit tutulur.En basit örnek olarak:banka işlemlerinde kagıt kullanılmaz genelde,kimlik kartıyla halledilir herşey,imzada verilmez çünkü kartın içindedir imza.
-Son çıkan değişikliklerle,ilkokul 1'den itibaren bütün çocuklara bilgisayar programlara dersleri verilecek.Adamlar koyun üretmiyo tabi.
-Ülkedeki göçmen sayısı baya baya az -büyük abisi finlandiyaya bakarak anliyoruz bunu-.Bunun en büyük nedeni estoncanın baya baya zor olması -fince gibi-,ve maaşların hala batı avrupa standardına gelmemiş olmasıdır.Ayrica ülkenin reklamını falan yapmıyo adamlar.
-İngilizce konusunda sıkıntı yok.Diğer baltık ülkelerinde sıkıntı çekebilirsiniz mesela,ama bu adamlar çatır çatır konuşuyor.
-Ülkede rus azınlık var ciddi miktarda.Sovyetler tarafından estonyaya göç ettirildikleri için estonca konuşmuyorlar(zaten sovyet zamanı konuşulmuyordu).1990larda ülke bagımsızlıgını ilan edince,rusya estonyada kalan rusları kabul etmemiş.Estonyada bunlara estonca bilmedigi için vatandaşlık vermeyince,adamlar ortada kalmış.Şu an sınırsız oturum izniyle ülkede yaşayabiliyolar.Devlet *alien's pasaport* veriyor kendilerine seyahat için.Estonca ögrenenlere vatandaşlıkta veriliyor.Kendi mahalleleri var almanyadaki türk mahalleleri gibi.Bu olay bütün baltık ülkeleri için geçerli aslında,ama estonyada baya belirgin.
-2004te Avrupa birligine giren dogu avrupa ülkeleri içinde slovenya ile birlikte en gelişmişi.
-Eğitim sistemi fin'lerin eğitim sistemine entegre şu an.Finlandiyanin eğitim sisteminin dünyanın en iyisi oldugu göz önüne alınırsa bu adamların önü açık.
-Finlerdeki gibi sauna kültürü hakim.
-Son yapılan istatistige göre,estonların %70'i herhangi bir tanrıya inanmiyor.Bunun en büyük nedeni olarak akla ilk sovyetler gelse de,diğer baltık ülkelerinde ateist oranı %40 civarlarinda gezdigi için,tek ihtimal olarak *kafaları çalişiyo bunların* diyebiliyorum.Ülkenin en sevdigim özellikleri arasındadır ayrica bu.
Tallinnle işim bittikten sonra nereye mi yollaniyorum?
Kaunas'a.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder